Znaki określające zawartość. Co oznaczają poszczególne grafiki na kartonach?

Opakowanie jest zwykle miejscem, gdzie umieszcza się informacje związane z produktem czy sposobem, w jaki należy z nim postępować. Poza znakami i napisami związanymi z reklamą czy wysyłką na pudłach znajduje się również wiele ostrzeżeń chroniących przed uszkodzeniem zawartości, a także kontaktem z substancjami, które mogą się okazać z różnych przyczyn niebezpieczne. Ważne by były one czytelne, zgodne z normami oraz prawidłowo rozmieszczone.

Rola znaków umieszczanych na kartonach oraz ich lokalizacja

Opakowania kartonowe są jedną z najczęściej stosowanych metod konfekcjonowania produktów. Używa się ich zarówno w celach związanych z logistyką, a więc do zabezpieczania produktu przed warunkami zewnętrznymi, uszkodzeniami mechanicznymi w transporcie oraz podczas przechowywania, jak i w celach marketingowych. Funkcje związane z marketingiem, a zatem ułatwiające identyfikację produktu, zachęcające do jego zakupu czy przekazujące niezbędne informacje o jego składzie lub przeznaczeniu dominują w przypadku opakowań jednostkowych. Duże kartonowe pudła odgrywające rolę opakowań zbiorczych są używane raczej do przekazywania wskazówek dotyczących przemieszczania towaru czy jego właściwości mających znaczenie dla przebiegu poszczególnych procesów logistycznych. Dla ułatwienia i ujednolicenia znajdujących się na pudłach informacji stosuje się ściśle określone rodzaje oznaczeń, które pomagają w szybkiej identyfikacji sposobu postępowania z pudłem i jego zawartością – wyjaśnia specjalista z firmy WOK Wytwórnia Opakowań Kartonowych, która zajmuje się produkcją pudeł z kartonu i tektury.

Istnieje kilka podstawowych kategorii oznaczeń, które mogą być umieszczone na opakowaniach zbiorczych. Wśród nich znajdują się tzw. znaki zasadnicze, informacyjne, znaki niebezpieczeństwa oraz znaki manipulacyjne. Ze względu na to, że przekazywane dane powinny być jednoznaczne i łatwe do zauważenia istnieją precyzyjne wytyczne zarówno co do miejsca, w których powinny być naniesione określone symbole i napisy, jak i do ich wyglądu, a zwłaszcza barwy i formy graficznej. Wymagania związane ze znakowaniem są opisane w normach: PN-85/O-79252 „Opakowania transportowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe” oraz PN-90/O-79251 „Opakowania jednostkowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe”.

Z punktu widzenia procesów logistycznych jednym z najważniejszych oznaczeń ładunku jest umożliwienie jego łatwej identyfikacji, dlatego w centralnym miejscu czoła albo boku opakowania nanoszone są znaki zasadnicze. W lewym górnym rogu boku albo czoła umieszcza się znaki manipulacyjne określające sposób obsługi ładunku, a także oznaczenia pokazujące istniejące zagrożenia związane z towarem. W dolnych rogach na pudle znajdą się znaki informacyjne, a przy prawej krawędzi znaki ostrzegawcze. Wyjątkiem są niektóre znaki manipulacyjne, które ze względu na swój charakter umieszcza się w miejscach związanych z ich treścią, np. znak pokazujący lokalizację środka ciężkości.

Precyzyjnie jest też określona wielkość oznakowań, która jest ściśle związana z rozmiarem opakowania. W przypadku znakowania zasadniczego będzie do 3 cm, jeśli większy z wymiarów powierzchni, na której będą umieszczone ma do 0,5 metra. 5 cm, gdy zawiera się on w przedziale od 0,5 do 1,5 metra oraz 10 cm, jeśli będzie większy niż 1,5 metra. Takie same zasady dotyczą oznakowania informacyjnego. Znaki ostrzegawcze wskazujące na konkretne niebezpieczeństwa muszą mieć wielkość 10,5 na 14,8 cm, a w przypadku większych opakowań 14,8 na 21,0 cm.

Ze względu na to, że oznaczenia znajdujące się na opakowaniach powinny być trwałe i odporne na czynniki zewnętrzne, wymaga się, by nanoszono je w postaci odpornej na wilgoć, wodę, promieniowanie UV oraz działanie niskich i wysokich temperatur. Znaki nie mogą też łatwo ulegać zatarciu. Oznakowania zasadnicze i informacyjne muszą być wykonane w kolorach kontrastowych w stosunku do samego opakowania. W większości przypadków będą więc czarne, a na ciemnych tłach białe albo jasnożółte. W przypadku znaków ostrzegawczych grafiki muszą być zgodne z obowiązującymi wzorami, a przy używaniu napisów czarne litery należy umieszczać na jasnym tle.

Rodzaje oznaczeń umieszczanych na opakowaniach kartonowych

Każda kategoria oznaczeń umieszczanych na opakowaniach kartonowych ma inną rolę do spełnienia oraz wyróżnia się odmiennym zakresem przekazywanych informacji. Znaki zasadnicze nadrukowane lub naklejone np. na kartonowym pudle klapowym służą do łatwej identyfikacji ładunku. Zawierają informację o jego miejscu pochodzenia lub wytwórcy, a także o odbiorcy. Częstym elementem oznaczeń tego typu jest też np. numer przesyłki, partii towaru czy zamówienia.

Znaki informacyjne służą do określenia istotnych cech znajdującego się w środku wyrobu. Najczęściej będzie to wskazanie masy jednostkowej, ilości znajdujących się w opakowaniu jednostek towaru, ich terminie przydatności. W ramach znaków informacyjnych na opakowaniu może być też umieszczona informacja o jego wymiarach, gdy jeden z nich przekracza 1 metr, lub objętość jest większa niż 1 metr sześć. Wśród oznaczeń informacyjnych powinny się też znaleźć dane nadawcy.

Bardzo ważne są znajdujące się na opakowaniach znaki ostrzegawcze wskazujące na niebezpieczeństwo związane ze znajdującą się wewnątrz substancją. Oznaczenia tego typu składają się z symbolu graficznego oraz kodu literowego. Wśród nich znajdują się m.in. bardzo charakterystyczne wyobrażenie czaszki i skrzyżowanych piszczeli z literą „T” wskazujące na substancję toksyczną albo „T+”, gdy chodzi o materiał bardzo toksyczny. Obrócony o 45° krzyż z kodem „Xn” to substancja szkodliwa, a wraz z kodem „Xi” drażniąca. Wyobrażenie płomienia nad poziomą kreską razem z literą „F” to substancja wysoce łatwopalna z a „F+” skrajnie łatwopalna. Okrąg z płomieniami oraz „O” wskazuje na substancję utleniającą. Grafika przedstawiająca menzurkę z kroplami padającymi na dłoń oraz znajdujący się obok przedmiot i oznaczenie „C” to substancja żrąca. Istnieje też znak wskazujący na substancję niebezpieczną dla środowiska „N” oraz wybuchową „E”. Bardzo charakterystyczny kształt ma też ostrzeżenie przed zagrożeniem biologicznym oraz promieniowaniem.

Duże znaczenie mają znaki manipulacyjne, które wskazują na ograniczenia związane z przemieszczaniem lub przechowywaniem ładunku. Jednymi z najczęściej używanych są „Góra, nie przewracać” pokazujący, w jaki sposób powinno być ustawione pudło, czy „Ostrożnie kruche” nakazujące zachowanie szczególnej ostrożności. Ważne są też oznaczenia pokazujące konieczne warunki przechowywania określonego towaru, np. „Chronić przed wilgocią”, ale także „Chronić przed nagrzaniem” czy „Przestrzegać zakresu temperatur”. Dla przebiegu operacji logistycznych duże znaczenie mają znaki ułatwiające transport ładunku lub wskazujące na istniejące zakazy, choćby „Nie podnosić wózkiem widłowym” albo ważne przy sztaplowaniu „Dopuszczalna liczba warstw piętrzenia” lub „Dopuszczalna masa piętrzenia”. W przypadku pudeł kartonowych spore znaczenie ze względu na ochronę zawartości może mieć znak „Tu otwierać”.

Osobne oznaczenia znajdą się na pudełkach wykorzystywanych jako opakowania jednostkowe. W tym przypadku będą to głównie informacje przeznaczone dla użytkownika, zarówno dotyczące produktu – tu mogą znaleźć się także analogiczne ostrzeżenia przed niebezpieczeństwem jak na zbiorczych opakowaniach transportowych – jak i samego opakowania, np. związane z recyklingiem.