Typowo polskie pamiątki religijne

Pamiątki religijne łączą w sobie dwie cechy: uniwersalność wynikającą z powszechności nauki Kościoła oraz lokalność, będącą specyficznym rysem danego kraju czy regionu. Polska pobożność związana jest z rodzimymi miejscami kultu – Jasną Górą, Licheniem, Łagiewnikami. Z tych miejsc przywozimy pamiątki. Jednak dewocjonalia nie są tylko dowodem odbytej podróży, mają głębszy sens. Jaki?

Dlaczego kupujemy pamiątki religijne?

Ze słowem „pamiątka” kojarzy się pamięć, upamiętnienie, wspomnienie. Kupujemy pamiątki po to, by pomimo upływu czasu zachować w pamięci ważne dla nas wydarzenia, osoby czy miejsca. To naturalna, ludzka potrzeba. W religii judeochrześcijańskiej związana jest ona z przykazaniem Boga: Pamiętaj! Ludzie wierzący są wezwani do tego, by pamiętać o Bogu i jego przykazaniach. Pamiątki i artykuły religijne przypominają wiernym o obecności Boga oraz Świętych zarówno w życiu codziennym, jak i podczas uroczystości.

Swoimi spostrzeżeniami dzieli się sprzedawca dewocjonaliów ze sklepu „Upominek” z Paczkowa: Nasze miasteczko, z oryginalną, średniowieczną zabudową, nosi nazwę „polskiego Carcassonne”. Francuskie Carcassonne związane jest legendą Świętego Graala. W Paczkowie mamy swoje legendy, będące wyrazem polskiej religijności. Zgadzam się, że zawierają wątki folklorystyczne i ludowe. Jednak przemawia przez nie autentyczna wiara ludzi, przekazywana z pokolenia na pokolenie. Również lokalne pamiątki religijne wyrażają wiarę i jednocześnie ją wzmacniają.

Charakterystyczne polskie pamiątki religijne:

• pamiątki związane z przekazywaniem wiary:
• Pismo Święte (różne edycje i tłumaczenia, wydania dla dzieci i dla młodzieży),
• książki objaśniające tajemnice wiary, przedstawiające historię Kościoła powszechnego i lokalnego, biografie świętych,
• krzyże, medaliki,
• różańce, obrazy, odlewy posrebrzane,
• modlitewniki, nowenny, śpiewniki.

Ponieważ pamiątki religijne wyrastają z nauki i tradycji Kościoła, są uniwersalne. Często jednak mają ojczyźniany, rodzimy rys. Ilustracje do Pisma Świętego czerpią z ludowej stylistyki, np. Matka Boża przypomina piękną, wiejską kobietą, ogrody biblijne wyglądają jak polskie sady. Z jednej strony oddala to nas może od prawdy historycznej, ale z drugiej wyraża przekonanie o tym, że wiara w Boga łączy wszystkich ludźmi, niezależnie od ich rasy czy pochodzenia. Popularne obecnie są biografie dotyczące świętych Polaków: Jana Pawła II, ks. Jerzego Popiełuszki czy siostry Faustyny Kowalskiej. Do polskiej tradycji należą różne przedstawienia obrazu Jezusa Miłosiernego czy Matki Bożej Częstochowskiej. Warto wymienić też śpiewniki, modlitewniki czy książki z zakresu duchowości przedstawiające posługę ks. Franciszka Blachnickiego i polski fenomen Ruchu Światło-Życie.

• pamiątki wtajemniczenia sakramentalnego:
• chrztu świętego,
• I komunii świętej,
• bierzmowania,
• małżeństwa.

Są to uroczystości niezwykle istotne dla życia wiernych. W każdym kraju, w tym także w Polsce, wyróżnia je lokalna oprawa i zwyczaje. Pamiątki z takich wydarzeń mają silną wartość emocjonalną, a mogą nimi być np. Pismo Święte, różaniec, biżuteria srebrna, obrazy aniołów czy świętych, książki religijne. Nowszą formą dewocjonaliów są spersonalizowane pamiątki religijne, na których można wygrawerować, wyszyć lub wydrukować dedykację.

• pamiątki związane z powołaniem kapłańskim i zakonnym:
• święcenia kapłańskie i śluby zakonne

Wspomniane uroczystości są również związane z życiem sakramentalnym – z odrębnym sakramentem święceń kapłańskich bądź pogłębieniem tajemnicy chrztu (święcenia zakonne). Dobrą pamiątką dla nowo wyświęconych prezbiterów są szaty liturgiczne, zdarza się, że po wielu latach księża wspominają: A to jest mój prymicyjny ornat! Siostrom zakonnym można podarować świece liturgiczne lub kadzidło. Miłą pamiątką są spersonalizowane kartki z życzeniami. Pamiątki mogą nawiązywać do prawd wiary ważnych dla konkretnej osoby oraz do polskich akcentów religijnych, np. ludowych motywów zdobniczych.

• pamiątki świąteczne:
• Boże Narodzenie,
• Trzech Króli,
• Wielkanoc,
• Zasłanie Ducha Świętego.

Są to kartki, figurki, żłóbki, sianko na stół wigilijny, opłatki, baranki, kurczaczki i zajączki wielkanocne, pisanki, świece… Stanowią wyraz polskiej kultury i zwyczajów (np. łamania się opłatkiem czy przygotowywania koszyka ze święconką), a zarazem przybliżają prawdy chrześcijańskie. W Polsce szczególną oprawę ma Boże Narodzenie, a związane z nimi pamiątki przez długie lata przypominają wiernym obchody świąt w rodzinnym gronie.

• gadżety religijne:
• breloki, magnesy, kubki, opaski na rękę, zakładki, naklejki, pocztówki z sentencjami.

Mogą odwoływać się swoją tematyką do konkretnych miejsc w Polsce (np. sanktuariów), do aktualnych wydarzeń religijnych (np. Chrzest Polski, aktualne pielgrzymki) lub przedstawiać cytaty biblijne. Chętnie używają ich młodzi Polacy, pragnący dawać w ten sposób wyraz swojej wiary na zewnątrz.