Jak przygotować się do rozwodu?

Rozwód jest dla większości osób trudnym doświadczeniem, zwłaszcza w sytuacji, gdy jedna ze stron czuje się pokrzywdzona lub zmuszona do zadbania o dobro wspólnych dzieci. Kwestie związane z rozwodem są także dość skomplikowane, zarówno ze względu na zakres spraw, jakich on dotyczy, jak i o ustalenie oczekiwań oraz sporządzenie planu działań. Dobre przygotowanie do rozwodu pozwala na podejmowanie służących swoim interesom decyzji i unikanie błędów.

O czym trzeba pamiętać przed złożeniem pozwu rozwodowego?

Rozwód jest formalnym potwierdzeniem faktu, że relacje między małżonkami uległy zmianie, która nie pozostawia nadziei na ich poprawę. Zarówno procedura rozwodowa, jak i samo rozstanie wiążą się z dużym obciążeniem emocjonalnym. Dalekosiężne i nieuchronne skutki prawne uzyskania wyroku rozwodowego skłaniają do bardzo rozważnego postępowania i unikania podejmowania pochopnych decyzji. Złożenie pozwu rozwodowego powinno być poprzedzone dokładną analizą swojej sytuacji prawnej i zapoznaniem się z możliwościami, jakie wiążą się z prowadzeniem sprawy rozwodowej. Poza refleksją nad tym, czy korzystniejsze nie okaże się uzyskanie separacji, konieczne będzie przygotowanie optymalnej strategii działania. Szczególnie istotne okazuje się w praktyce precyzyjne określenie swoich oczekiwań w związku ze sprawą rozwodową. Ważne jest zdecydowanie o tym, czy rozwód ma być przeprowadzony z orzekaniem o winie, czy bez niego, a także namysł nad tym, czy występujący o rozwód będzie chciał występować o alimenty oraz uściślenie swego stanowiska co do kwestii związanych z podziałem majątku lub przyznaniem opieki nad dziećmi – wyjaśnia przedstawiciel Kancelarii Adwokackiej Węgłowski, która specjalizuje się m.in. w sprawach rozwodowych.

Najistotniejszą decyzją, którą musi podjąć osoba rozważająca rozwód, jest zastanowienie się, czy istnieją przesłanki, dla których sąd może go orzec. Warto pamiętać, że sędzia wyda orzeczenie o rozwodzie tylko wówczas, gdy dojdzie do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego. Ważne jest to, że powody do rozwodu muszą mieć charakter obiektywny, a w niektórych przypadkach nawet pełna zgoda małżonków i przekonanie o konieczności jego uzyskania dla realizacji różnych swoich zamierzeń i planów może okazać się niewystarczająca. Trzeba sobie zdawać sprawę również z tego, że sąd nie orzeknie rozwodu mimo zajścia niezbędnych do tego przesłanek, jeśli ucierpiałoby na tym dobro wspólnych małoletnich dzieci. Inną możliwością odmowy może być stan zdrowia jednego z małżonków, a zwłaszcza poważna choroba, np. wymagająca szczególnej troski i pielęgnacji. Rozwód nie będzie też orzeczony wówczas, gdy w toku postępowania wykazano, że za rozkład pożycia odpowiada małżonek uznany za wyłącznie winnego, a małżonek niewinny nie wyraża na to zgody. Zgoda ta będzie jednak istotna tylko wówczas, jeśli nie będzie wynikała z pobudek sprzecznych z zasadami współżycia społecznego. Motywy nieudzielenia zgody będą więc również podlegały ocenie sądu.

Kolejną kwestią, która będzie wymagała rozważenia, jest decyzja o występowaniu o rozwód z orzekaniem o winie lub bez niego. Zgodnie z obowiązującymi przepisami sąd, do którego wpływa pozew rozwodowy, będzie dochodził tego, który z małżonków jest winny rozkładu pożycia, o ile obie strony w pozwie i odpowiedzi na pozew nie stwierdzą, że wnoszą o postępowanie bez badania winy. Jest to ważne zarówno ze względu na inną sytuację prawną w kwestii obowiązków alimentacyjnych, jak i doczucie moralnej satysfakcji związane z poczuciem krzywdy czy chęcią dobitnego zamanifestowania swego stanowiska co do braku zgody na rozwód. Osoby, które decydują się na postępowanie z orzekaniem o winie, muszą sobie zdawać sprawę z tego, że wiąże się ono ze znacznym wydłużeniem czasu rozpatrywania sprawy, a także z koniecznością dowiedzenie winy współmałżonka.

Występując o rozwód z orzekaniem o winie, trzeba też pamiętać, że sąd będzie mógł w różny sposób oceniać przedstawiane mu dowody oraz ustalać stan faktyczny. Może się zdarzyć, że w wyniku postępowania skład orzekający wyda wyrok, w którym uzna, że żadnemu ze współmałżonków nie można przypisać winy, a o rozkładzie pożycia zdecydowały niezależne od małżonków fakty. W grę wchodzi jednak również sytuacja, w której sąd uzna, że winę ponosi właśnie ten małżonek, któremu zależało na uznaniu za winną strony pozwanej. Dopuszczalne jest też postanowienie, w którym sąd winą za rozwód obciąży obie strony.

Co wiąże się z przygotowaniem do rozwodu z orzekaniem o winie a co do rozwodu bez niego?

W przypadku rozwodu bez orzekania o winie sąd skupia się wyłącznie na tym, czy istnieją przesłanki do uznania, że nastąpił trwały i nieodwracalny rozpad pożycia. Strony, którym zależy na uzyskaniu rozwodu, muszą więc przedstawić dowody na to, że nie łączą ich już naturalne między małżonkami więzy emocjonalne, gospodarcze i ekonomiczne. Przesłankami tego rodzaju może być np. fakt oddzielnego zamieszkiwania, prowadzenia samodzielnych gospodarstw domowych czy pozostawania w relacjach osobistych z inną osobą. W przypadku prowadzenia sprawy rozwodowej z orzekaniem o winie sąd musi również zająć się kwestią tego, czy i w jakim stopniu małżonkowie przyczynili się do rozkładu pożycia. Warto pamiętać, że w tym przypadku skład orzekający sprawdza, czy małżonkowie dopuścili się zachowań naruszających prawa i obowiązki małżonków lub ich działania były niezgodne z zasadami współżycia społecznego albo przyjętymi zwyczajowo normami. Co ważne działania takie muszą być świadome i mieć bezpośredni związek przyczynowo-skutkowy z pogorszeniem relacji między małżonkami.

W obu przypadkach mamy więc do czynienia z innym zakresem okoliczności, które muszą być dowiedzione. Jeśli chodzi o przesłanki uznania jednej ze stron za winną rozkładu pożycia to w grę wchodzi bardzo obszerny katalog różnych zachowań. Do najczęściej podnoszonych należą jednak przejawy agresji w stosunku do małżonka lub innych członków rodziny, wypowiadanie gróźb, a także przemoc słowna lub ekonomiczna. Wśród czynów, które mogą być uznane za godzące w dobre relacje między małżonkami, należą ponadto zdrada małżeńska albo odmawianie współżycia. Powodami mogą być opuszczenie współmałżonka bez przyczyny lub uzależnienie od alkoholu, substancji psychoaktywnych, hazardu czy podejmowania ryzykownych zachowań.

Wszystkie fakty, które mogą mieć wpływ na wydanie przez sąd postanowienia o rozwodzie, muszą być odpowiednio udokumentowane. Dowody, które wchodzą w takim przypadku w grę, mogą mieć zarówno charakter materialny, jak i opierać się na zeznaniach stron lub powołanych świadków. Wśród dowodów materialnych mogą się znaleźć posiadane przez stronę dokumenty, np. obdukcje czy notatki sporządzone przez Policję, wyciągi bankowe, rejestry połączeń telefonicznych, korespondencja w postaci tradycyjnej lub elektronicznej, SMS-y, wiadomości przesyłane komunikatorami internetowymi, zdjęcia czy też nagrania audio-wideo.

Przygotowując się do sprawy rozwodowej, trzeba więc skoncentrować się na zgromadzeniu odpowiedniego materiału dowodowego potwierdzającego fakty, które świadczą na korzyść pozywającego. Warto mieć tu na uwadze fakt, że w postępowaniu cywilnym w wielu przypadkach mogą być wykorzystywane dowody, które zostały zdobyte w sposób nielegalny. Taki charakter mogą mieć np. nagrania rozmów telefonicznych współmałżonka wykonane bez jego wiedzy i zgody. Tego rodzaju materiał dowodowy może być uznany przez sąd, zależy to jednak od okoliczności, w jakich go zgromadzono.

Jakie są konsekwencje rozwodu z orzekaniem o winie, a jakie rozwodu bez niego?

Strategia związana z występowaniem lub nie o badanie kwestii winy w ramach sprawy rozwodowej ma duże znaczenie dla istniejącego między byłymi małżonkami obowiązku alimentacyjnego. W sytuacji, gdy sąd orzekł rozwód bez orzekania o winie lub uznał za winnych oboje małżonków, każde z nich może wystąpić z pozwem przeciw byłemu współmałżonkowi o wypłacanie alimentów. Będzie to jednak możliwe tylko wówczas, gdy powód znajdzie się w sytuacji niedostatku. Choć w przepisach nie istnieje precyzyjne określenie kryteriów, które muszą być w takim przypadku spełnione, to przyjmuje się, że chodzi tu o niezdolność do zapewnienia sobie samodzielnego utrzymania, w tym opłacenia czynszu, korzystania z mediów, jak również zakupu żywności i leków.

W sytuacji, gdy sąd orzekł, że jeden z małżonków jest wyłącznie winny rozwodu, nie może on występować z pozwem o alimenty niezależnie od swojej sytuacji materialnej. Taką możliwość na jednak małżonek uznany za niewinnego. Będzie on mógł żądać alimentów nie tylko wówczas, gdy popadnie w niedostatek, ale także wtedy, gdy jego sytuacja materialna ulegnie pogorszeniu. W grę wchodzi tu więc świadczenie, które pozwoli mu na życie na takim samym poziomie, jak wówczas, gdyby pozostawał w związku małżeńskim.

Rozwód a wspólne dzieci – o czym trzeba wiedzieć

Dla rozwodzących się małżeństw, które posiadają wspólne dzieci, zwłaszcza małoletnie, istotną sprawą jest zapewnienie im dobrego i szczęśliwego dzieciństwa oraz odpowiednich warunków rozwoju. Warto pamiętać, że dobro dzieci jest jedną z najważniejszych przesłanek, jakie rozważa skład sędziowski, podejmujący decyzję o rozwodzie. Kierując się interesem dziecka, w wydawanym orzeczeniu sąd decyduje zarówno kwestiach związanych z prawem do opieki nad nim, jak i możliwości oraz zakresie kontaktów.  Częścią wyroku może być decyzja co do przyznania pełnej władzy rodzicielskiej obojgu rodziców, ale także jedynie jednemu z nich. Pierwsza możliwość jest wybierana zawsze, o ile tylko istnieją po temu odpowiednie warunki, ponieważ sąd jest zobowiązany do respektowania prawa dziecka do bycia wychowywanym przez oboje rodziców. Optymalną sytuacją jest taka, gdy rodzice samodzielnie dochodzą do porozumienia w kwestii sprawowania opieki, w tym przebywania dziecka z jednym z nich lub obojgiem.

Rodzice mają możliwość wspólnego opracowania zasad sprawowania opieki rodzicielskiej i przedstawienia jej sądowi do akceptacji. Sąd ocenia ją zawsze z punktu widzenia dobra dziecka, może więc wprowadzić w niej dowolne zmiany lub w całości odrzucić. W ramach wyroku skład orzekający może dowolnie określić zasady odwiedzin rodzica, który nie będzie zamieszkiwał z dzieckiem. Uregulowane powinny zostać zarówno kwestie częstotliwości wizyt, jak i ich terminy, czas trwania oraz warunki, na jakich mają się one odbywać. W tym przypadku rodzice mogą jednak złożyć zgodny wniosek o to, by sąd nie zajmował się kwestią dotyczącą kontaktów z dzieckiem.

Nie wolno też zapominać, że opieka nad dziećmi to również ponoszenie jej kosztów. Rodzic, z którym ma zamieszkać dziecko, może wystąpić z wnioskiem o przyznanie mu alimentów, przy czym jest to sprawa, która nie łączy się w żaden sposób z alimentami wypłacanymi sobie ewentualnie przez małżonków. Alimenty na dziecko są przeznaczone na zaspakajanie jego potrzeb, w tym również na pokrywanie ustalonej przez sąd części wydatków na mieszkanie, wyżywienie, edukację, zdrowie, ale również wypoczynek czy uczestnictwo w wydarzeniach kulturalnych.

Zarówno orzeczone przez sąd zasady opieki, jak i kwestie związane z odwiedzinami czy alimentami na dziecko nie są ustalone raz na zawsze i w razie zmiany okoliczności każde z rodziców może skierować odpowiedni pozew w tych sprawach.