Krótka historia Białego Dunajca

Biały Dunajec to popularna miejscowość wczasowa, która zachwyca urokliwym klimatem, lokalnym folklorem i niezwykłymi pejzażami Podhala. Niewiele osób wie jednak, że wieś ta ma bogatą i interesującą historię.

Poznaj dzieje Białego Dunajca

Biały Dunajec powstał w drugiej połowie XVI wieku jako wieś królewska w powiecie sądeckim województwa krakowskiego i przynależała do tenuty nowotarskiej. Po raz pierwszy wzmiankowana została (jako „niewielka osada”) w 1564 roku przez lustratorów Zygmunta Augusta, którzy spisywali listę nowoutworzonych miejscowości. 23 lutego 1579 roku nadano wsi akt lokacyjny. Głównym źródłem zarobkowym mieszkańców Białego Dunajca była w tamtym czasie hodowla owiec.

Zasadźcą wsi na prawie niemieckim (i pierwszym sołtysem) Białego Dunajca był Jędrzej Pawlik. Stanowisko sołtysa przejmowali jego kolejni potomkowie, którzy brali udział w wojnach na kresach – w uznaniu licznych zasług ich ród dostąpił nobilitacji, a nazwisko zostało zmienione na Pawlikowski. Pamiątką ich czynów jest nazwa Sołtysowa – najstarszej części Białego Dunajca. Wieś należała do Galicji, co oznacza, że podczas rozbiorów znalazła się pod panowaniem austriackim.

Dalsze kalendarium wsi obejmuje m.in.:

• 1809 r. – wieś razem z otaczającymi ją terenami tatrzańskimi zostaje sprzedana Tomaszowi Uznańskiemu na licytacji;
• 1865 r. – na mocy ustawy Sejmu Krajowego powołany zostaje samorząd gminy. Jej herbem jest biała ryba pod trzema złotymi gwiazdami na niebieskiej tarczy;
• 1873 r. – narodziny Andrzeja Galicy, generała Brygady Wojska polskiego, który m.in. odznaczył się w walkach o niepodległość II Rzeczypospolitej i był twórcą formacji strzelców podhalańskich;
• 1884 r. – w Białym Dunajcu powstaje pierwsza szkoła filialna. By jej otwarcie było możliwe, wydzierżawiony zostaje dom prywatny;
• 1889 r. – powstaje pierwsza szkoła miejscowa, która otrzymuje imię Kazimierza Wielkiego;
• 1910 r. – szkoła otrzymuje drugi budynek, który otrzymuje imię św. Jadwigi, Królowej Polski;
• 1919 r. – we wsi powstaje fabryka tektury. Energia niezbędna do jej działania pochodzi z turbin wodnych wzniesionych nad potokiem noszącym taką samą nazwę, jak wieś. Później zastępuje je młyn walcowo-turbinowy;
• 1938 r. – we wsi powstaje kościół pod wezwaniem Matki Bożej Królowej Aniołów;
• 1943 r. – 11 listopada do wsi wkraczają Niemcy, by dokonać akcji odwetowej w odpowiedzi na czyny oddziału partyzantów prowadzonego przez Władysława Duszę, pseudonim „Szarota”. Dwie osoby zostają aresztowane.

Pod koniec XIX wieku przez wieś przeprowadzona została linia kolejowa Kraków - Zakopane. Ze względu na bliskość gór oraz piękno okolicy przyczyniło się to do znacznego rozwoju turystyki białodunajeckiej. Do dziś stanowi ona podstawowe źródło dochodów mieszkańców wsi.