Układy klimatyzacji w samochodach ciężarowych

Zapewnienie odpowiednich warunków pracy kierowcy zawodowemu prowadzącemu ciężarówkę to nie tylko konieczność powodowana względami bezpieczeństwa, ale także sposób na poprawę wyników ekonomicznych przedsiębiorstwa transportowego oraz powinności wynikających z obowiązujących przepisów. Przemęczeni kierowcy mają poważne problemy z koncentracją, powodują więcej wypadków oraz częściej popełniają błędy, choćby związane z „przegapieniem” zjazdu z drogi czy zbyt późno dostrzeżoną usterką. Wśród najważniejszych czynników wpływających na ergonomię stanowiska pracy poza właściwym poziomem amortyzacji kabiny, wygodnym fotelem czy dobrym wygłuszeniem kabiny największy wpływ na efektywność pracy kierowcy ma zagwarantowanie odpowiedniej temperatury. Jest to o tyle ważne, że przegrzane wnętrze kabiny oznacza znaczne wydłużenie czasu reakcji, zwiększenie poziomu stresu i narastające trudności z podejmowaniem decyzji. Z przegrzaniem łatwo poradzi sobie układ klimatyzacji – zarówno zamontowany przez producenta auta, jak i kupiony i założony jako jedno z akcesoriów do TIR-ów i ciężarówek. Przyjrzyjmy się bliżej działaniu klimatyzacji w samochodzie ciężarowym i sprawdźmy, jakie układy są wybierane najczęściej.

Dlaczego klimatyzacja w ciężarówce jest tak ważna?

Kabina samochodu ciężarowego różni się od tych, jakie mają do dyspozycji kierowcy aut dostawczych lub osobowych nie tylko swoimi rozmiarami, ale także bardzo dużymi w stosunku do swej wielkości przeszkleniami. Znaczna powierzchnia szyby czołowej i okien bocznych jest niezbędna do zapewnienia kierowcy dobrej widoczności, jednak jednocześnie oznacza, że do wnętrza wpada znacznie więcej promieni słonecznych niż w mniejszych pojazdach. Poza możliwym efektem oślepiania problemem jest to, że duże nasłonecznienie oznacza nadmierne nagrzewanie się wnętrza – przy większych upałach temperatura odczuwalna przekracza znacznie 40°C, co ogranicza zdolności psychoruchowe i osłabia funkcje psychiczne, w wielu przypadkach prowadząc nawet do wystąpienia objawów udaru cieplnego. Korzystanie z efektywnie działającej klimatyzacji może ograniczyć uciążliwości związane z wysoką temperaturą i zdecydowanie poprawić komfort jazdy.

Klimatyzacja od dłuższego czasu jest właściwie standardem w ciągnikach siodłowych i ciężarówkach wykorzystywanych na dłuższych trasach. Coraz częściej jest również montowana w pojazdach używanych na krótszych dystansach – pojawia się w ciężarówkach używanych przez firmy obsługujące inwestycje budowlane, w ciężarówkach dystrybucyjnych i pojazdach specjalnych. Choć zakup auta wyposażonego fabrycznie w klimatyzację jest nieco droższy, a zakup klimatyzacji akcesoryjnej wraz z kosztem montażu potrafi być znaczny, firmy transportowe decydują się na takie wydatki ze względu na rosnącą świadomość kierowców, dotyczącą znaczenia warunków pracy dla stanu zdrowia i możliwości szybkiej regeneracji sił.

Typowa klimatyzacja montowana w ciężarówce jest zbudowana bardzo podobnie jak w aucie osobowym. Układ składa się ze sprężarki, skraplacza i parownika, zaworu rozprężnego oraz odpowiednich przewodów. Podobnie jak w autach osobowych klimatyzacja w ciężarówkach wykorzystuje kanały powietrzne systemu wentylacji oraz znajdującą się w nim dmuchawę. Zbliżone są także wymagania dotyczące serwisowania i kontroli stanu czynnika chłodniczego. Regularnie należy sprawdzać jego poziom, a w razie ubytków okresowo wymieniać. Konieczna jest także dezynfekcja układu oraz wymiana filtra w osuszaczu.

Klimatyzacja postojowa – co to takiego?

Praca zawodowego kierowcy ciężarówki to nie tylko jazda, ale również czas spędzany na nakazywanych przez prawo odpoczynkach. Korzystanie ze standardowej klimatyzacji wymaga włączonego silnika, jednak podczas postojów jest to zazwyczaj niemożliwe. Na drodze publicznej uruchomienie silnika w zaparkowanym aucie wiązałoby się z ryzykiem mandatu, a na parkingach będących terenami prywatnymi oznacza z kolei duże przepały i znaczne koszty zużywanego paliwa. Silnik ciężarówki pracujący na wolnych obrotach w ciągu godziny zużywa przeciętnie około 3 litrów paliwa. Ponieważ kabina wykorzystywana przez kierowców do odpoczynku silnie się nagrzewa także w czasie postoju, dla zapewnienia dobrych warunków konieczne jest najczęściej zamontowanie klimatyzacji postojowej.

Klimatyzacja postojowa jest konstrukcją najbardziej zbliżoną do urządzeń montowanych w domach. Urządzenia tego rodzaju działają przy wykorzystaniu energii elektrycznej, która jest pobierana z akumulatorów pojazdu. Przy dużych upałach pobór mocy to w zależności od ustawień od kilku do kilkunastu amperogodzin. Klimatyzatory są oferowane w różnych wersjach, jeśli chodzi o możliwości montażu. Dużą popularnością cieszą się zwłaszcza modele przeznaczone do konkretnych marek i aut, ponieważ najłatwiej je zainstalować bez zbytnich ingerencji w strukturę kabiny. Najczęściej są one przeznaczone do montażu na górnym spojlerze albo na tylnej ścianie kabiny. Niektórzy producenci proponują też rozwiązania, które pozwalają na wykorzystania elementów klimatyzacji „fabrycznej” oraz kanałów ogrzewania pojazdu.

Montaż klimatyzacji postojowej oznacza zwiększenie komfortu odpoczynku kierowcy przy znikomym koszcie eksploatacji urządzenia. W grę wchodzi tu tylko dokonywanie okresowych przeglądów, dezynfekcja i wymiana filtrów, ponieważ ubytki energii są wyrównywane przez ładowanie akumulatorów podczas jazdy, a związane z tym zwiększone zużycie paliwa jest na tyle małe, że nie stanowi problemu. Plusem korzystania z dodatkowej klimatyzacji kabiny jest też zwiększenie bezpieczeństwa kierowcy i samego pojazdu – nawet podczas upalnych dni i nocy nie trzeba uchylać okna szoferki, by zapewnić sobie odrobinę przewiewu. Korzystanie z klimatyzacji postojowej zmniejsza też wilgotność i eliminuje problem parowania okien.

Klimatyzacja postojowa jest niezbyt droga w stosunku do akcesoryjnej klimatyzacji obsługiwanej dzięki działaniu silnika pojazdu. Jej montaż jest także dużo tańszy i szybszy, ponieważ niezbędne ingerencje w konstrukcję są znikome. Większość bardziej zaawansowanych urządzeń jest wyposażona w specjalne rozwiązania zapobiegające nadmiernemu rozładowaniu akumulatorów pojazdu uniemożliwiającemu uruchomienie silnika. Bardzo prosta jest także obsługa urządzeń – do tego celu można używać wbudowanego panelu sterującego lub pilota.

Serwisowanie klimatyzacji w ciężarówkach

Klimatyzacja w ciężarówkach – zarówno standardowa, jak i postojowa powinna być poddawana regularnym przeglądom. Warto pamiętać, że szczególnie ważne jest sprawdzanie szczelności układu – awarii prowadzącej do wycieku mogą ulegać zarówno zawory rozprężające, jak i poszczególne uszczelki. Przyczyny nieszczelności na ogół ustala się albo dzięki specjalnemu barwnikowi dodawanemu do czynnika chłodzącego, co sprawia, że świeci on w promieniach ultrafioletowych albo czujnikowy wykrywającemu jego stężenie w powietrzu. Trzeba pamiętać, że niewielkie ubytki chłodziwa – w granicach około 10% rocznie – są zupełnie normalne i będą wynikiem jego parowania. Przy większych konieczne będzie dokładne płukanie układu, lokalizacja ewentualnych przecieków oraz naprawa albo wymiana uszkodzonych elementów. Warto zwracać uwagę na to, że ponadstandardowy ubytek chłodziwa to nie tylko zmniejszenie efektywności chłodzenia, ale również podwyższone ryzyko zatarcia sprężarki smarowanej dodawanym do niego olejem.

Uszkodzenia sprężarek są zawsze dość poważnym i kosztownym problemem – niektóre ich części można poddać regeneracji, w przypadku większych awarii może być jednak konieczna wymiana poszczególnych elementów lub nawet zakup nowego podzespołu. W intensywnie użytkowanych urządzeniach uszkodzeniu ulegają też stosunkowo łatwe do wymiany łożyska. W klimatyzacjach samochodowych dość często pojawiają się też problemy z parownikami czy oddawaniem ciepła na powierzchni skraplacza.

Okresowa obsługa układu klimatyzacji w samochodach ciężarowych wiąże się z koniecznością wymiany filtra kabinowego, który odpowiada za wyłapywanie kurzu, drobnych zanieczyszczeń czy pyłków i dość szybko ulega zużyciu. Filtr osuszacza na ogół wymieniany jest co 2–3 lata, w zależności od pojazdu lub modelu klimatyzacji akcesoryjnej. Równie ważna będzie dezynfekcja całego układu, zwłaszcza skraplacza oraz kanałów wentylacyjnych, ze względu na to, że mogą się w nich rozwijać groźne dla zdrowia bakterie i grzyby.

Warto pamiętać, że serwis klimatyzacji może być prowadzony tylko w warsztatach zatrudniających specjalistów posiadających tzw. certyfikat personalny, który często jest nazywany uprawnieniami f-gazowymi. Jest to związane z restrykcyjnymi przepisami dotyczącymi ochrony środowiska.