Zasady przyznawania alimentów

W polskim prawie funkcjonuje pojęcie obowiązku alimentacyjnego, co oznacza, sąd może nakazać komuś zapewnienie środków utrzymania i opcjonalnie wychowania osobie z najbliższej rodziny. W praktyce przyznanie alimentów, a także ustalenie ich wysokości to kwestie ustalane bardzo indywidualnie, z uwzględnieniem wielu czynników. Jakie są podstawowe zasady przyznawania alimentów? Przekonajmy się.

Alimenty – czym są i komu się należą?

Alimenty to świadczenia polegające na dostarczaniu środków utrzymania, a czasem również wychowania, wskazanym osobom w sposób regularny. W praktyce to najczęściej wpłaty finansowe na rzecz krewnych w linii prostej lub współmałżonków. Warto wiedzieć, że chociaż najczęściej to rodzice płacą alimenty na rzecz swoich dzieci, zdarzają się sytuacje odwrotne, gdy do otrzymywania alimentów od dzieci upoważnieni są rodzice. Świadczenia mogą również zostać przyznane wnukom od dziadków i dziadkom od wnuków, a także na rzecz rodzeństwa.

Podstawą prawną do przyznania alimentów są odpowiednie zapisy w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, a dokładniej art. 128 i 132. Mówią one, że obowiązek alimentacyjny nakłada się w pierwszej kolejności na krewnych w linii prostej i rodzeństwo, a gdy osoba „w bliższej kolejności” nie może go wypełnić, przechodzi on na osobę „w dalszej kolejności”. Mówiąc prościej, gdy rodzice nie mogą płacić alimentów, obowiązek ten może przejść na dziadków lub rodzeństwo – tłumaczy ekspert z Kancelarii adwokackiej Elżbiety Nowak w Koszalinie.

Kiedy sąd może przyznać alimenty?

Do najczęściej spotykanych sytuacji, w których zasądza się alimenty, należy rozwód. Gdy dzieci pozostają z jednym z rodziców, drugi jest zobowiązany partycypować w kosztach ich utrzymania. Dotyczy to zarówno dzieci biologicznych, jak i adoptowanych. Ponadto o alimenty może wystąpić małżonek rozwiedziony, który w wyniku rozpadu małżeństwa znalazł się w tak zwanym niedostatku lub pogorszyła się jego sytuacja materialna (o ile nie został uznany na wyłącznie winnego rozwodu). Coraz częściej zdarzają się również sprawy o alimenty od dzieci na rzecz rodziców czy dziadków, gdy ci ostatni znajdą się w trudnej sytuacji życiowej – na przykład nie mogą podjąć pracy z powodu choroby.

W każdym przypadku sprawa jest uważnie rozpatrywana przez sąd, a występujący o alimenty musi udowodnić, że faktycznie ich potrzebuje. Podstawę do oddalenia wniosku stanowi też zerwanie więzi rodzinnych i negatywne zachowanie osoby występującej o świadczenia w stosunku do osoby, od której domaga się alimentów. Gdy z kolei ani rodzice, ani dziadkowie nie mają możliwości zapewnienia dziecku utrzymania, obowiązek alimentacyjny może przejść na rodzeństwo tego dziecka. Warto jednak wiedzieć, że osoby płacące alimenty niejako w zastępstwie mogą później dochodzić zwrotu wypłaconych pieniędzy od osoby, za którą płacili.

Od czego zależy wysokość alimentów?

Polskie prawo w żaden sposób nie narzuca wysokości alimentów – nie określono żadnej kwoty minimalnej ani maksymalnej, nie istnieje również żaden przelicznik. Za każdym razem wysokość alimentów ustala sąd na podstawie rzeczywistych potrzeb dziecka (lub innej osoby, której przyznaje się alimenty) oraz sytuacji finansowej świadczącego ten obowiązek. Im są większe, tym wyższa będzie zasądzona kwota. By oszacować możliwą do uzyskania sumę, najlepiej skonsultować się z doświadczonym prawnikiem.

Kwota alimentów może się zmieniać na przestrzeni lat, gdy potrzeby i możliwości materialne obu stron ulegną wyraźnej zmianie. Trzeba wtedy złożyć do sądu wniosek o obniżenie lub podwyższenie obowiązującej stawki i odpowiednio go umotywować. Na przykład dziecko może wnieść o podwyższenie alimentów, gdy rozpoczyna studia i jego wydatki na utrzymanie w związku z tym wzrosną, a rodzic może ubiegać się o ich obniżenie, gdy straci źródło dochodu.