Podatek VAT bez tajemnic. Co warto o nim wiedzieć?

VAT, czyli podatek od towarów i usług doliczany jest na każdym etapie produkcji. Jednocześnie wysokość podatku przerzucona jest na kupującego, który w przeciwieństwie do producenta jest konsumentem. Co do zasady powinien być neutralny dla przedsiębiorców, którzy płacą jedynie wysokość zależną od wartości sprzedaży netto, a także mają prawo odliczyć VAT. Co jeszcze warto wiedzieć o tym podatku?

Podatek VAT obowiązuje w Polsce od 1993. Obecnie podstawową stawką podatki VAT jest 23%, choć istnieją towary i usługi objęte stawkami obniżonymi. Jest to podatek od wartości dodanej i nakładany jest na każdą transakcję – każdorazowo doliczany jest do ceny netto towaru lub usługi.

Podatek VAT – podstawowe informacje

VAT jest podatkiem obrotowym, który obciąża ostatecznego nabywcę oraz jest zawarty w cenie zakupu – mówi specjalista z biura rachunkowego Financial Service Support z Warszawy – W odróżnieniu od innych podatków obrotowych jest podatkiem wielofazowym, to znaczy obciąża przyrost wartości na każdym etapie w procesie produkcji, dystrybucji i sprzedaży. Podatek ten powinien być neutralny dla przedsiębiorcy, który nie jest ostatecznym konsumentem dóbr – dlatego jego wysokość ostatecznie przerzucona jest na kupującego.

Większość towarów i usług obciążona jest 23% podatkiem VAT. Istnieje kilka wyjątków oraz towarów i usług, które objęte są stawką obniżoną. Stawka 8% obowiązuje między innymi przy remontach, pracach budowlano-montażowych oraz obiektach budownictwa mieszkaniowego. Obniżoną stawkę stosuje się również do importu dzieł sztuki, przedmiotów kolekcjonerskich oraz antyków. Preferencyjna stawka w wysokości 5% obejmuje między innymi podstawowe produkty żywnościowe, a także książki i czasopisma specjalistyczne. Stawka 0% stworzona została z myślą o wewnątrzwspólnotowej dostawie usług i towarów. Czynności zwolnione z podatku to między innymi dostawa towarów używanych, produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej, dostawa ludzkich organów i mleka kobiecego, a także krwi, osocza, komórek krwi lub innych preparatów krwiopochodnych niebędących lekami. Z podatku zwolnione są również usługi dentystyczne, w zakresie ochrony zdrowia publicznego, usługi ubezpieczeniowe oraz związane z udzielaniem kredytów i pożyczek. Jest to tylko część czynności zwolnionych z podatku VAT – pełen ich wykaz znajduje się w ustawie o podatku od towarów i usług.

Znaczenie podatku VAT dla konsumentów oraz przedsiębiorców

W jaki sposób obecność podatku VAT wpływa na konsumentów? Przede wszystkim im wyższy podatek, tym więcej zapłacimy za towar lub usługę. Niestety w żaden sposób nie można tego ominąć i każdy zakup wiąże się z koniecznością uiszczenia podatku, który zawiera się w ostatecznej cenie. Nieco inaczej wygląda sprawa w przypadku przedsiębiorców, ponieważ czynni podatnicy VAT zobowiązani są do płacenia podatku w okresach miesięcznych lub kwartalnych. Jednocześnie po ostatnich zmianach nawet podatnicy rozliczający się kwartalnie mają obowiązek składania miesięcznych zestawów informacji dotyczących zakupów i sprzedaży, wynikających z ewidencji VAT za dany okres – Jednolitego Pliku Kontrolnego.

Czynni podatnicy VAT – podatek naliczony i należny

Z chwilą dostarczenia towaru lub realizacji usługi powstaje obowiązek podatkowy. Wówczas przedsiębiorca zobowiązany jest do odprowadzenia podatku do właściwego urzędu skarbowego – najpóźniej do 25. dnia miesiąca za miesiąc poprzedni w przypadku rozliczeń miesięcznych lub do 25. dnia miesiąca następującego po zakończonym kwartale, w przypadku rozliczeń kwartalnych. Warto tutaj wyjaśnić, czym jest podatek naliczony i należny, ponieważ to właśnie różnice pomiędzy VAT-em należnym a naliczonym odprowadza się do US. VAT naliczony to podatek, który płaci przedsiębiorca nabywając towary lub usługi służące jego działalności. VAT należy to podatek, który musi zostać naliczony przez przedsiębiorcę do sprzedawanych przez niego towarów lub usług. W wyjątkowych sytuacjach, jeśli VAT naliczony jest wyższy od należnego można starać się o zwrot nadwyżki.

Czynnymi podatnikami VAT są przedsiębiorcy, wszystkie rodzaje spółek oraz osoby fizyczne wynajmujące lokale na cele użytkowe. VAT może być rozliczany miesięcznie lub kwartalnie, jednak jak już wspomnieliśmy zgodnie z wprowadzeniem Jednolitego Pliku Kontrolnego niezależnie od terminu rozliczenia konieczne jest comiesięczne przesłanie JPK_VAT w wersji elektronicznej do 25. dnia każdego miesiąca. Firmy, których dochody za zeszły rok nie przekroczyły 200 tysięcy złotych mogą zostać zwolnione z obowiązku płacenia podatku, o ile złożą do urzędu skarbowego odpowiednie zgłoszenie rejestracyjne. Ze zwolnienia nie mogą skorzystać niektóre branże, na przykład firmy prowadzące działalność prawniczą, jubilerską lub doradczą, niezależnie od wysokości dochodów. W przypadku skorzystania ze zwolnienia od podatku od towarów i usług oczywiście nie ma konieczności składania JPK_VAT.

Podstawa opodatkowania

Wysokość podatku VAT zależy od podstawy opodatkowania, dlatego tak ważne jest jej prawidłowe obliczenie. Do postawy wlicza się wszystko, co stanowi zapłatę za towary lub usługi, łącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami. Podstawa opodatkowania obejmuje więc cła, opłaty i inne należności, także podatki – z wyjątkiem kwoty podatku VAT. W jej skład wchodzą również koszty dodatkowe, takie jak prowizja, koszty transportu i pakowania. Nie wliczają się natomiast kwoty, które stanowią obniżkę cen, upusty i rabaty. Nie wlicza się również wartości opakowania, jeśli dostawa została dokonana w opakowaniu zwrotnym, za które została pobrana lub określona w umowie kaucja.