Na czym polega optymalizacja podatkowa?

Płacenie podatków jest jednym z podstawowych obowiązków każdego podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, który jest surowo egzekwowany przez administrację skarbową. Firmy mają jednak pewne możliwości stosowania różnych metod optymalizacji podatkowej, która może wpłynąć na wielkość ich zobowiązań. Działania tego rodzaju muszą być jednak przemyślane tak, by uniknąć zarzutów o niezgodne z prawem uszczuplanie swoich należności podatkowych.

Podatki jako element prowadzenia działalności gospodarczej

Podatki są nieodłącznym elementem rzeczywistości społecznej niezależnie od epoki historycznej i sposobu sprawowania władzy. Ich istotę dobrze oddaje stwierdzenie Benjamina Franklina, jednego z ojców założycieli Stanów Zjednoczonych, który napisał w liście do przyjaciela: „Na tym świecie pewne są tylko śmierć i podatki”. Państwo potrzebuje środków finansowych niezbędnych dla swego funkcjonowania i w takiej czy innej formie musi pozyskiwać je od swoich obywateli. Choć przekazywanie odpowiednich sum zwykle spotyka się z niechęcią osób fizycznych i prawnych podlegających opodatkowaniu, aparat skarbowy stara się dbać o kontrolę nad wywiązywaniem się z obowiązków fiskalnych, stosując rozmaite środki przymusu i nadzoru. Większość zobowiązanych do uiszczania takich danin stara się jednak maksymalnie je obniżać, stosując różne sposoby optymalizacji podatkowej, pozwalających na legalne ograniczenie wysokości wpłacanych do budżetu państwa sum

– zauważa przedstawiciel firmy Biuro Obrachunkowe Wn-Ma, specjalizującej się w doradztwie podatkowym i obsłudze księgowej firm.

Stosowanie metod ograniczania opodatkowania wynika z rozbieżności celów, jakimi kieruje się administracja skarbowa i podmioty prowadzące działalność gospodarczą, niezależnie od jej charakteru. Dla przedstawicieli państwa kluczowe jest uzyskanie jak najwyższych wpływów podatkowych, których wysokość jest zawsze efektem decyzji politycznej i pochodną tego, jak bardzo jest rozbudowany system redystrybucji, ile kosztuje utrzymanie aparatu państwowego i jakie wydatki są pokrywane z budżetu. Działania państwa w obszarze podatków są więc zawsze związane z postrzeganiem gospodarki będącej źródłem dochodów jako całości. Zupełnie inny punkt widzenia prezentują poszczególne firmy. Dla każdego przedsiębiorstwa konieczność oddawania państwu części swoich przychodów oznacza znaczne zmniejszenie środków, które można przeznaczyć na inwestycje i rozwój, co jest kluczowe dla utrzymania się na rynku oraz wzmacniania swojej pozycji. Płacenie podatków oznacza również zmniejszenie zysków inwestorów będących właścicielami firmy.

Większość podmiotów gospodarczych stara się więc doprowadzić do zmniejszenia swoich zobowiązań wobec państwa, wykorzystując możliwości istniejące w systemie prawnym, w jakim funkcjonują. Podstawową zasadą optymalizacji podatkowej jest jednak zawsze przestrzeganie obowiązujących regulacji, wszelkie przestępstwa podatkowe grożą bowiem poważnymi konsekwencjami, zarówno dla samej firmy, jak i osób, które podejmują w jej imieniu konkretne decyzje. Ograny państwowe ze swej strony dążą do wyeliminowania wszystkich przepisów pozwalających na zmniejszanie sum wpływających do budżetu. Między firmami a fiskusem toczy się więc gra, w której obie strony starają się wykorzystać wszystkie pojawiające się szanse do realizacji swoich interesów, jednak w sposób, który nie narusza zasad obowiązującego systemu prawnego. Choć arsenał środków pozwalających na optymalizację podatkową za sprawą ciągłych zmian przepisów wciąż ulega zmniejszeniu, firmy wciąż mają pewne możliwości działania.

Obszary możliwej optymalizacji podatkowej

Optymalizacją podatkową są nazywane wszystkie procesy, które wykorzystując istniejące możliwości prawne, pozwalają na zmniejszenie obciążeń fiskalnych teraz i w dającej się przewidzieć przyszłości. Jednym z najważniejszych narzędzi kształtowania swoich zobowiązań podatkowych jest ich odpowiednie planowanie podatkowe. W ramach działań tego rodzaju firma może dążyć do przesuwania terminu powstania zobowiązania podatkowego na innych okres, tak by osiągnąć zamierzony skutek – zrównoważyć oczekiwane zwiększenie przychodów wcześniejszym lub późniejszym poniesieniem określonych wydatków czy przeciwnie postarać się o przyspieszenie zawarcia transakcji, by wygenerować zyski w momencie, gdy koszty uzyskania przychodu są na wyższym poziomie. Częstym zabiegiem zalecanym przez firmy zajmujące się doradztwem podatkowym jest np. odłożenie określonych zdarzeń gospodarczych do początku kolejnego okresu obrachunkowego. Celem planowania zobowiązań podatkowych nie zawsze musi być jedynie wpływanie na wysokość kwot oddawanych fiskusowi. Zmiany w tym zakresie mogą się okazać korzystne przy ubieganiu się o zewnętrzne finansowanie czy przedstawianiu danych inwestorom lub kontrahentom.

Wśród sposobów na zmianę wysokości zobowiązania podatkowego są też inne, nieco bardziej skomplikowane możliwości związane ze zmianami formy prawnej, w jakiej działa przedsiębiorstwo, czy łączeniem oraz restrukturyzacją spółek. Sposobem na wpłynięcie na opodatkowanie może być też inwestowanie w przedsięwzięcia, wymagające dużych nakładów finansowych, choć oferujące atrakcyjny zwrot z kapitału w dłuższym terminie. Część metod pozwalających na uzyskanie odpowiednich efektów wiąże się np. ze zmianą miejsca prowadzenia działalności i przeniesienia firmy albo jej części do krajów, w których obowiązują bardziej przyjazne zasady rozliczeń podatkowych. Wciąż możliwe jest też wykorzystanie benefitów wynikających z prowadzenia działalności na terenie specjalnej strefy ekonomicznej.

Trzeba pamiętać, że stosowanie różnych strategii optymalizacji podatkowej wymaga bardzo dobrego przygotowania od strony księgowej oraz prawnej. Wykorzystane metody nie powinny budzić wątpliwości aparatu skarbowego, ponieważ ewentualne sankcje mogą znacznie przekroczyć ewentualne zyski. Obowiązujące obecnie przepisy wprost zakazują podejmowania działań, które są podejmowane wyłącznie w celu obniżenia zobowiązania podatkowego, odpowiednie metody postępowania muszą więc być zawsze zgodne z linią orzecznictwa sądów w tym obszarze, tak by firma była w stanie udowodnić swoje racje w możliwym sporze z fiskusem.

Dlaczego optymalizację podatkową należy stosować rozważnie?

Optymalizacja podatkowa pod żadnym pozorem nie może więc nosić znamion unikania opodatkowania. Warto pamiętać, że aktywność fiskusa na tym polu, zwłaszcza wobec mniejszych podmiotów jest dość duża, a podejmowane przez urzędników decyzje często arbitralne i niemające potwierdzenia ani w praktyce gospodarczej, ani w logice, którą w swoim działaniu kieruje się większość firm. Nie można zapominać, że w obowiązujących przepisach istnieje wiele mechanizmów, które mocno ograniczają swobodę działania firm, a jednocześnie są przedmiotem szczególnej troski ze strony aparatu skarbowego. Dobrym przykładem takich rozwiązań jest obowiązek raportowania schematów podatkowych oraz mechanizm cen transferowych.

Raportowanie schematów podatkowych, czyli tzw. MDR-ów (Mandatory Disclosure Rules) oznacza konieczność informowania o zastosowaniu metody, pozwalającej na wpłyniecie na wielkość opodatkowania pozyskanego od firmy doradczej czy stworzonej we własnym zakresie. Zgłaszaniu podlegają zarówno schematy uniwersalne, tj. takie, które można zastosować w przypadku różnych rodzajów działalności, jak i stworzone na użytek konkretnego przedsiębiorstwa. Za schemat podatkowy uznaje się działanie, w którego wyniku firma odnosi korzyść podatkową przy zastosowaniu określonego sposobu postępowania, mimo iż istnieją metody dla niego alternatywne, które takiej korzyści nie oferują. Schemat podatkowy musi też wyróżniać się określonymi cechami rozpoznawczymi, m.in. zastosowanie złożonego obiegu okrężnego środków pieniężnych, kupienie zadłużonej spółki zagranicznej czy przeniesienie aktywów między państwami dające przychód lub zwiększające koszty o co najmniej 1/4. Niezgłoszenie schematu podatkowego wiąże z bardzo wysokimi sankcjami karnymi sięgającymi nawet kilkudziesięciu milionów złotych.

Innym przykładem działań związanych z optymalizacją podatkową, który może być ścigany przez służby skarbowe, jest korzystanie z tzw. cen transferowych. W tym przypadku problem dotyczy zawierania transakcji między powiązanymi ze sobą podmiotami, np. kapitałowo czy za sprawą osób zasiadających we władzach obu firm. Choć podmioty te mogą współpracować, są zobowiązane do sporządzania odpowiedniej dokumentacji wszystkich zawieranych między sobą transakcji, która powinna pozwolić na ustalenie, czy wzajemne rozliczenia są dokonywane według obowiązujących stawek rynkowych, gdy biorą w niej udział przedsiębiorstwa bez żadnych powiązań. W innym przypadku firmy te mogą być ukarane  sankcją wynoszącą nawet 1/2 ustalonego przez fiskusa dochodu.

Rozważając skorzystanie z różnych metod optymalizacji podatkowej, trzeba więc konsultować swoje działania z doświadczonymi doradcami podatkowymi, którzy pomogą w zminimalizowaniu zobowiązań bez narażana firmy na możliwe kary.