Jak uzyskać rozwód z orzeczeniem o winie?

Rozwód wiąże się zwykle z dużym obciążeniem emocjonalnym oraz perspektywą poważnych zmian w życiu byłych współmałżonków. Wiele osób, które kierują pozwy rozwodowe, rozważa przeprowadzenie rozwodu z orzekaniem o winie. Wiąże się to z inną sytuacją prawną, w jakiej znajdą się obie strony po uzyskaniu rozwodu, a często także z chęcią zyskania moralnego zadośćuczynienia. Warto jednak pamiętać, że łączy się to z udowodnieniem winy współmałżonka.

Na czym polega rozwód z orzekaniem o winie?

Poważne kłopoty małżeńskie skłaniają wiele osób do podjęcia decyzji o formalnym zakończeniu związku. Wiąże się to z koniecznością złożenia pozwu i przeprowadzeniem koniecznego w takich przypadkach postępowania. Zgodnie z obowiązującymi przepisami sąd rozpatrujący sprawę będzie zobowiązany do zbadania, z czyjej winy między małżonkami nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia. Skład orzekający musi w takim przypadku ustalić, który z małżonków i w jakim zakresie przyczynił się do zerwania wzajemnych więzi ekonomicznych oraz emocjonalnych. Zajdzie zatem konieczność dokładnego prześledzenia, w jaki sposób kształtowały się wzajemne relacje małżonków oraz wskazanie, działania lub zaniechania którego z nich doprowadziły do zmiany w takim zakresie, że zaistniały przesłanki do orzeczenia rozwodu. Rozwód z orzekaniem o winie jest zatem standardową drogą postępowania, jednak istnieje możliwość zrezygnowania z takiej ewentualności. W takim przypadku oboje małżonkowie musieliby złożyć zgodne żądanie, aby sąd nie zajmował się kwestią winy. W sytuacji, gdy jednej ze stron zależy na wskazaniu winnego, wystarczającym działaniem będzie powstrzymanie się od takiego oświadczenia – wyjaśnia przedstawiciel kancelarii Radcy Prawnego Wojciecha Chmuraka, specjalizującej się m.in. w prowadzeniu spraw rozwodowych.

Chęć uznania winy współmałżonka za rozkład pożycia może wynikać z różnych pobudek. Osobami, które dążą do wskazania swego małżonka, jako odpowiedzialnego za rozwód często powoduje poczucie krzywdy i rozgoryczenia, ale również pragnienie, aby nie było żadnych wątpliwości co do przyczyn zakończenia małżeństwa. Część decydujących się na wydanie wyroku z orzekaniem o winie chce również, by ich współmałżonek nie mógł wystąpić o przyznanie alimentów albo ma zamiar samemu złożyć odpowiedni pozew. Trzeba sobie zdawać sprawę z tego, że postępowanie tego typu jest najczęściej długotrwałe, a niekiedy także kosztowne ze względu na konieczność zgromadzenia materiału dowodowego, jak również reagowania na kroki podejmowane w tym zakresie przez współmałżonka.

Decydując się na rozwód z orzekaniem o winie, należy pamiętać, że kluczowa w takim przypadku jest zdolność do udowodnienia, że to współmałżonek ponosi pełną odpowiedzialność za zaistniałą sytuację. Nie wolno też zapominać, że sąd orzekając rozwód, może stwierdzić, że żadne z małżonków nie przyczyniło się do rozkładu pożycia, ale też wskazać jako winnego osobę, która dążyła do wykazania winy współmałżonka. Możliwe jest także wydanie wyroku, w którym odpowiedzialnością zostaną obarczone obie strony. Warto też zdawać sobie sprawę z tego, że osoby zaangażowane emocjonalnie w całą sytuację – a taką jest niewątpliwie każda ze stron – mogą inaczej postrzegać zaistniałe fakty i oceniać ich znaczenie dla całej sprawy niż podejmujący decyzję.

Jak można dowieść winy współmałżonka w postępowaniu rozwodowym?

Podstawowym warunkiem do uzyskania rozwodu z orzeczeniem o winie jest wykazanie, że współmałżonek świadomie dopuszczał się zachowań, które naruszały jego obowiązki małżeńskie, były sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i ogólnie przyjętymi normami. Pojęcie winy nie jest zdefiniowane w prawie rodzinnym, a zatem to, czy jakieś zachowanie będzie uznane za istotne i mające wpływ na rozpad pożycia będzie musiało być ocenione przez sąd. Nie wszystkie okoliczności wpływające na wzajemne relacje panujące między małżonkami, nawet jeśli wynikają z zachowań jednego lub obojga z nich będą więc mogły być jednoznacznie uznane za zawinione. Przy ocenie winy sąd bierze pod uwagę związek przyczynowo-skutkowy między zachowaniem małżonków i jego konsekwencjami a rozkładem pożycia.

Do orzeczenia rozwodu z winy współmałżonka konieczne jest udowodnienie, że popełnił on czyny, które wpłynęły na stosunki między małżonkami. W tym przypadku osoba, której zależy na uznaniu małżonka za winnego, powinna wykazać, że dopuścił się on np. zachowań agresywnych, kierował pod adresem współmałżonka groźby lub był uzależniony od alkoholu, hazardu albo substancji psychoaktywnych. Wśród czynów, które mogą być uznane za należące do zawinionych i mających wpływ na pożycie mogą się znaleźć także zdrada małżeńska, odmowa współżycia, ale także opuszczenie małżonka bez wyraźnej przyczyny. Niezbędnym elementem postępowania w przypadku ustalania winy będzie więc zebranie i przedstawienie materiału dowodowego potwierdzającego, że konkretne zachowania miały miejsce.

Użyteczne w postępowaniu rozwodowym mogą być zarówno wszelkiego rodzaju dowody materialne, jak i osobiste relacje stron lub świadków konkretnego zdarzenia. Wśród tych pierwszych mogą się znaleźć oficjalne dokumenty, np. notatki z interwencji Policji czy dokonanej obdukcji, ale również wyciągi bankowe, rachunki lub korespondencja prowadzona przez osobę, której wina ma być dowiedziona. W wielu przypadkach wykorzystywane są też zdjęcia, nagrania audio-wideo, rejestry wykonywanych połączeń, maile, SMS-y, a nawet wpisy na portalach społecznościowych, o ile zostaną zebrane w odpowiedniej formie, np. uwiarygodnione przez notariusza. Dowodem mogą być zeznania stron oraz wskazanych przez nie świadków. Warto pamiętać, że stawiennictwo osób powołanych na świadków w sprawie cywilnej jest obowiązkowe i poza okolicznościami związanymi ze stanem zdrowia osoba wezwana nie może uchylić się od złożenia zeznań, ponosząc jednocześnie odpowiedzialność karną w przypadku fałszywych zeznań.

Nie można zapominać o tym, że nie wszystkie dowody muszą być dopuszczone przez sąd. W przypadku przedstawiania materiałów, które zostały zdobyte nielegalnie tj. np. nagrania rozmowy telefonicznej strony z osobą trzecią za pomocą podsłuchu, skład orzekający może zdecydować o ich nieuznaniu, choć każda sprawa jest badana indywidualnie ze względu na różne możliwe okoliczności powstania nagrania. Sąd ocenia nie tylko dopuszczalność wykorzystania dowodu, ale także weryfikuje jego prawdziwość oraz ocenia znaczenie dla sprawy.

Rozwód z orzekaniem o winie a obowiązek alimentacyjny

Dążenie do uzyskania orzeczenia o winie współmałżonka za rozpad małżeństwa jest często motywowane istniejącymi regulacjami co do zasad alimentacyjnych obowiązujących byłych małżonków. Jest tak dlatego, że choć orzeczenie rozwodu powoduje, że małżonkowie stają się dla siebie osobami zupełnie obcymi i nie łączą ich już żadne relacje ekonomiczne ani osobiste, to wciąż są oni zobowiązani do wspierania się materialnego w jasno sprecyzowanych przypadkach. Obowiązujące przepisy wskazują, że w sytuacji, gdy sąd nie zajmował się kwestią winy, wydając wyrok rozwodowy, z pozwem o zasądzenie alimentów może wystąpić każde z małżonków. W przypadku, gdy za winną zostanie uznana jedna ze stron, alimentów może zażądać wyłącznie jego niewinny małżonek. Zasady, na których może się to stać będą jednak inne przypadku braku orzeczenia o winie lub uznaniu za współwinnych, a inne, gdy alimentów żąda małżonek niewinny rozpadu małżeństwa.

Jeżeli małżonkowie są współwinni rozwodu lub sprawa ta nie była badana, o alimenty może wystąpić każde z nich, jednak tylko wtedy, gdy znajdzie się w sytuacji niedostatku. Oznacza to brak możliwości zaspakajania swoich podstawowych potrzeb, w tym m.in. opłacenia czynszu, rachunków za media, zakupu żywności albo leków. Definicja stanu niedostatku nie jest wprawdzie precyzyjnie określona, jednak przyjmuje się, że chodzi tu o możliwość życia w warunkach odpowiednich do wieku oraz stanu zdrowia. Warto brać pod uwagę, że sąd może nie podjąć decyzji o przyznaniu alimentów mimo trudnej sytuacji składającego pozew, o ile ich zasądzenie byłoby nadmiernym obciążeniem dla pozwanego, np. powodując, że uniemożliwiłoby mu to dbanie o osobę, z którą zawarł kolejny związek małżeński lub posiadane dzieci.

Przy orzeczeniu rozwodu z orzekaniem o winie małżonek uznany za niewinnego może wystąpić o alimenty nie tylko wówczas, gdy znajdzie się w sytuacji niedostatku, ale także wtedy, kiedy jego sytuacja materialna ulegnie pogorszeniu wskutek rozwodu. Także w tym przypadku nie istnieje precyzyjna definicja pogorszenia sytuacji materialnej, przyjmuje się jednak, że chodzi tu o stan, w którym obecna stopa życiowa powoda jest gorsza niż ta, na jakiej żyłby, gdyby nie doszło do rozwodu.

Ważnym rozróżnieniem sytuacji, w jakiej znajdują się osoby rozwiedzione z orzekaniem o winie lub bez jest też okres, w jakim wygasa obowiązek alimentacyjny. Przy braku ustalonej winy alimenty obowiązują przez 5 lat, choć w szczególnych sytuacjach termin ten może być wydłużony. Przy wydaniu orzeczenia ze wskazaniem osoby wyłącznie winnej o obowiązek alimentacyjny ma charakter dożywotni. Uprawnienie do otrzymywania alimentów wygasa z chwilą, gdy osoba, na której rzecz je przyznano, zawrze kolejny związek małżeński.