Jak wygląda rejestr zabytków w Polsce?

Zakres i formy ochrony zabytków w Polsce reguluje Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Najbardziej powszechną formą ochrony zabytków jest wpis do rejestru zabytków, którego prowadzenie jest obowiązkiem urzędów wojewódzkich. Obiekty wpisane do rejestru objęte są prawną ochroną państwa, które może ingerować w działania podejmowane przy zabytku niezależnie od jego własności.

Rejestr zabytków – jaki jest jego cel?

Zasadniczym celem rejestru zabytków jest ochrona narodowego dziedzictwa kulturowego poprzez zapewnienie warunków umożliwiających zachowanie i utrzymanie zabytków, zapobieganie zagrożeniom powodującym uszczerbek na ich wartości oraz udaremnianie ich niszczenia. Wpis do rejestru zabytków zapewnia nieruchomości ochronę w bardzo szerokim zakresie; uprawiania organy konserwatorskie do ingerowania w zabytek, a tym samym ogranicza prawo samodzielnego dysponowania takim obiektem jego właścicielowi.

Właściciel nieruchomości wpisanej do rejestru potrzebuje zgody konserwatora na podjęcie jakichkolwiek działań, które mogą skutkować zmianą struktury zabytkowej czy wyglądu zabytku, a więc np. na prowadzenie prac budowlanych, remontowych i konserwatorskich czy na umieszczenie na obiekcie reklam. Jednocześnie jest on zobowiązany do zapewnienia odpowiedniej opieki nad zabytkiem w celu trwałego zachowania jego wartości, a także do udostępniania nieruchomości do badań. Co ważne, właściciel wpisanego do rejestru zabytków obiektu ma prawo ubiegać się o dotacje na dofinansowanie prac restauratorskich, konserwatorskich i budowlanych przy nieruchomości. Jeśli właściciel utrzymuje obiekt zgodnie z przepisami o ochronie zabytków, może być zwolniony z podatku od nieruchomości (z wyjątkiem części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej).

Wpis obiektu do rejestru zabytków

Zgodnie z art. 9. 1. ustawy zabytek nieruchomy wpisywany jest do rejestru na podstawie decyzji wojewódzkiego konserwatora zabytków. WKZ może wydać decyzję z urzędu lub na wniosek właściciela zabytku albo użytkownika wieczystego działki, na której znajduje się zabytkowy obiekt. Wpisy do rejestru zabytków prowadzone są wg przyjętych wzorców, a procedury poprzedzające wpis mają na celu potwierdzenie wartości danego obiektu dla dziedzictwa narodowego.

– Na etapie przygotowawczym gromadzone są dokumenty i dowody świadczące o charakterze zabytkowym obiektu, w tym dokumentacje techniczne, badania archeologiczne czy laboratoryjne, opracowania naukowe, materiały archiwalne, opinie oraz ekspertyzy techniczne, raport z oględzin zabytkowej nieruchomości itp. Po przeprowadzonych procedurach administracyjnych w sprawie obiektu WKZ wydaje decyzję będącą podstawą do wpisu do rejestru zabytków – która jeżeli nie zostanie zgłoszony sprzeciw – zyskuje moc prawną po 14 dniach od jej wydania – wyjaśnia specjalista z firmy budowlanej KBI Słojkowscy.

Wpisanie nieruchomości do rejestru zabytków ujawnia się w księdze wieczystej. Ponadto informacja o wpisie ogłaszana jest w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Krajowy rejestr zabytków jest stale uaktualniany i publikowany m.in. na stronie internetowej Narodowego Instytutu Dziedzictwa.